Czy wiecie, że „żadne inne dzikie zwierzęta nie czują się wśród ludzi tak swobodnie i nie występują w naszym otoczeniu tak licznie i w takiej różnorodności, jak ptaki. Są wykrzyknikiem natury, wnoszą podmuch energii w nasze życie.”

To prawda, śpiew ptaków działa na nas kojąco i relaksacyjnie. Żyjemy obok tych maleńkich śpiewaków, ale co tak naprawdę wiemy o ich świecie, pochodzeniu, zwyczajach czy życiu? Większość z Was odpowie, że niewiele. Niestety muszę się przyznać, że sama należę do tej grupy, ornitologia jest mi trochę obca, dlatego właśnie z ciekawością sięgnęłam po książkę Jima Robbinsa „Zadziwiający świat ptaków”.

Książka Robbinsa urzekła mnie najpierw okładką, a później świetną treścią. To bardzo ciekawa lektura, która znacząco poszerzy nasz „światopogląd ornitologiczny”.

Tytuł: Zadziwiający świat ptaków
Tytuł oryginału: Wonder of birds
Autor: Jim Robbins
Przekład: Anna Binder
Ilość stron: 408
Wydawnictwo: Feeria wydawnictwo science
Wydanie I, Łódź 2018
ISBN: 978-83-7229-719-8

Część 1 obejmuje 4 rozdziały i dostarcza nam informacji: co ptaki mówią nam o świecie przyrody. Jak się okazuje, wielu naukowców próbowało rozwikłać zagadkę ewolucji ptaków i odkryć sekret jak wzbiły się one w przestworza. Niektórzy pochylali się nad badaniem skamielin, inni postanowili badać anatomię współczesnych osobników. Czyja teoria była bardziej trafna? Dowiecie się sięgając po tę lekturę:

• poznacie m.in. założenia naukowe biologa Thomasa Henryego Huxleya,
• poczytacie o koncepcji Kena Diala, łączącej aspekty obu teorii ewolucji ptaków,
• dowiecie się kiedy odkryto archeopteryksa i dlaczego był on bardziej podobny do dinozaura niż do ptaka,
• czym charakteryzowała się „wojna dinozaurowa” podsycona poniekąd przez Johna Ostroma z Yale University,
• jak sądzicie, czy dinozaury miały cechy ptasie czy gadzie?,
• co jest idealnym obiektem zastępczym do badania dinozaurów, czyżby obserwacja piskląt stanowiła przełom w badaniach?,
• po co ptakom pół skrzydła, czy to kończyna bezużyteczna?,
• dlaczego ptasie stopy są tak fascynujące dla naukowców,

„Choć codziennie widujemy ptaki – fruwają wokół naszych domów, budują gniazdo w garażu lub wygrzebują robaki na podwórku – to nie dostrzegamy w nich żyjących potomków tajemniczych olbrzymów, które chodziły po ziemi ponad sto milionów lat temu, i nie podejrzewamy, że dają nam wgląd w ten zamierzchły świat.”

Czy potraficie nazwać i scharakteryzować wszystkie ptaki z okładki? :)

Pamiętacie mit o Dedalu i Ikarze? Człowiek od zarania dziejów marzył by wzbić się w przestworza jak ptaki. Pierwszą odnotowaną próbę latania przeprowadził żyjący w IX wieku muzułmański polihistor Abbas Ibn Firnas, sięgnijcie po książkę, jeżeli chcecie dowiedzieć się jak się do niej przygotował i jaki był jej efekt.

Następnie pragnienie latania owładnęło jedenastowiecznego mnicha – Eilmera z opactwa Malmesbury w Anglii. O locie w chmurach marzył też Leonardo Da Vinci, gorączkowo badał on aerodynamikę lotu ptaków usiłując przenieść wyniki badań do swych szkiców latających maszyn.

„Obserwacje Leonarda na temat ptaków były w XV wieku niezwykle odkrywcze. O niskim stanie  ówczesnej wiedzy świadczy choćby powszechna  w tamtych czasach opinia, że stworzenia te z nastaniem chłodów zamieniają się w kamienie i spadają na dno jeziora, gdzie w stanie hibernacji spędzają zimę”

Wydaje mi się, że większość społeczeństwa ma znikomą wiedzę o ptakach. Owszem, znamy wiele popularnych ptaków jak kury, bociany czy gołębie, ale czy potrafimy przypisać „leśne trele” odpowiednim gatunkom albo czy wiemy jakim cudem natury są kolibry?

To właśnie te najmniejsze ważące kilka gramów ptaszki uświadamiają nam, że człowiek nigdy nie będzie w stanie dorównać ptakom. Nie potrafimy wytworzyć odpowiedniej energii, by móc z taką lekkością jak te małe cuda natury poruszać się i zastygać w przestworzach.

„Umiejętności ptaków i ich koordynacja ruchów są zbyt zaawansowane, by ludzie mogli pójść za ich przykładem. Czynność latania jest bardzo złożona, z natury rzeczy jest niestabilna i wymaga ogromnych zasobów energii, których my po prostu nie mamy.”

Obserwacje ptaków pozwoliły ludziom ulepszyć swoje maszyny, zarówno samoloty jak i pociągi. Mało tego, to właśnie maleńkie kolibry zainspirowały naukowców do stworzenia nanorobotów. Mimo że nasza cywilizacja zrobiła ogromny postęp, to wciąż doskonałości natury nie jesteśmy w stanie „podrobić” w stopniu jaki nam się marzy. Idąc tropem ornitologów podziwiajmy więc jej piękno i cieszmy się, bo jesteśmy szczęściarzami mogąc doświadczać cudu życia.

Z książki dowiedziałam się wielu fascynujących faktów o których nie miałam pojęcia. Czy wiecie na przykład jak radzono sobie w kopalniach w dawnych czasach z wykrywaniem zagrożeń? Używano ptaków, a konkretniej kanarków. Niesamowite, „para kanarków była niemal obowiązkową częścią zestawu BHP w XIX- i XX-wiecznych kopalniach węgla w Walii i Anglii, a później również w Stanach Zjednoczonych.” Górnicy zabierali wgłąb urobisk klatki z kanarkami i czujnie obserwowali ich kondycję. Gdy ptak stawał się osowiały lub padał martwy – był to znak, że w pobliżu wzrasta stężenie tlenku węgla.

Brutalne, ale dzięki temu ludziom udawało się uciec. Tlenek węgla to tzw. „cichy zabójca”, nie jesteśmy w stanie go wyczuć, dlatego taka „analiza przy pomocy ptaków” była niezwykle cenna dla ludzi pracujących pod ziemią, to kwestia życia i śmierci.

Z czasem wynaleziono tzw. „klatkę resuscytacyjną” dla kopalnianych kanarków. Metalową skrzynkę z siatką z przodu wyposażono w zbiornik tlenu na górze. Gdy odurzony metanem kanarek spadał na dno klatki, wówczas szczelnie zamykano klatkę i dopuszczano do niej czysty tlen ratując życie „ptasiej czujce”.

„Kanarki wykorzystywano do monitorowania poziomu trujących gazów aż do lat 80-tych ubiegłego wieku, kiedy ich miejsce zajęły urządzenia elektroniczne”.

Poczytacie tu również:

• o dzięciołach wskaźnikowych, dowiecie się dlaczego pożar lasu jest czasami pożądany dla dobra pewnego ekosystemu,
• dowiecie się kto stworzył aplikację eBird, która dostarcza nam mnóstwa informacji np. o migracjach ptaków,
• o podniebnych formacjach ptaków, które potrafią tworzyć niezwykłe synchroniczne akrobacje w przestworzach,

Dla obserwujących te feerie ludzi, ten energochłonny sposób przemieszczania się wielu osobników jest bardzo interesujący. To jak czynnik metapoznania – zbiorowy umysł, który jest o wiele większy i inteligentniejszy niż suma poszczególnych jego części.

Wielu naukowców badało to zjawisko grupowego przemieszczania się i reagowania na drapieżnika. Niektórzy, jak Selous, przypisują przez to ptakom moce telepatii umysłowej.

Te zachowania stadne ptaków ale też innych zwierząt jak ryby czy szarańcza, zainspirowały m.in. twórców filmowych do tworzenia scen w horrorach czy produkcjach sci-fi.

Autor porusza również tematykę ptasiej anatomii:

• poczytamy o fenomenie piór różnych gatunków; pióra ptaków wciąż stanowią dla nas ludzi jeden z najlepszych znanych izolatorów, używamy ich do produkcji ubrań czy kołder,
• smakosze jaj dowiedzą się skąd w gospodarstwach ludzi wzięły się kury, kiedy je udomowiono i dlaczego stanowią podstawowe źródło żywności w niemal wszystkich kulturach; przyjrzymy się też tej ciemnej stronie masowej hodowli kur.

Książka mieści aż 19 wspaniałych rozdziałów. Każdy z nich to potężna dawka ciekawej wiedzy o świecie skrzydlatych współmieszkańców naszej planety. Autor opowiada nam o ptakach prostym językiem, nie nudzimy się „pożerając kolejne strony”.

Lubię takie książki, są trochę naukowe, trochę życiowe, miejscami zabawne, mieszczą mnóstwo ciekawostek o których zwykły śmiertelnik nie ma pojęcia. Po lekturze pozostaje w nas wiele emocji: zdziwienie, zachwyt, podziw ale też niedosyt. I chyba o to autorowi chodzi, by rozbudzić w nas miłość do ornitologii, zachęcić do pochylenia się nad równoległym światem stworzeń latających, który funkcjonuje obok nas.

Polecam serdecznie, świetna książka!

Jeżeli spodobał Ci się mój artykuł, to będzie mi bardzo miło jeśli go udostępnisz, skomentujesz, albo klikniesz lubię to na Facebooku lub na Instagramie. Zajmie Ci to chwilę, ale dla mnie będzie niezwykle motywującym znakiem, że moja praca została doceniona :)